Alleluja! Biją dzwony, głosząc w świata wszystkie strony…
Święta Wielkanocne w szczególny sposób przybliżają nas do największych tajemnic wiary, a Triduum Paschalne przypomina nam, kim tak naprawdę jesteśmy, co to znaczy, że jesteśmy ludźmi wierzącymi i ochrzczonymi. Wielkanoc to również pewne zwyczaje i obrzędy m.in.: Straże Grobowe tzw. Turki. Jest to jeden z niewielu elementów dawnej tradycji, który wpisał się we współczesną obrzędowość Wielkanocy. Turki najliczniej przetrwały na Podkarpaciu, gdzie zwyczaj praktykowany jest powszechnie, także w Gminie Kuryłówka, w której straż przy grobie Chrystusa pełnili Turki w Brzyskiej Woli, Dąbrowicy, Kolonii Polskiej, Kulnie i Kuryłówce.
Jeżdżąc, obserwując oddziały, słuchając opowieści członków Straży Grobowej, księży, sołtysów czy innych osób mocno zaangażowanych w kontynuowanie tradycji śmiało można stwierdzić, iż każda Parafia, każda miejscowość, każdy oddział wyróżnia się jakimś zwyczajem, elementem charakterystycznym tylko i wyłącznie dla niego, przekazując tradycję z pokolenia na pokolenie. Poniżej krótka charakterystyka każdego oddziału, który włączył się w tegoroczne Święta Wielkanocne.
Ta ciągle żywa tradycja w Parafii Tarnawiec, której patronuje Święty Józef ma bardzo uroczystą oprawę. Turki zbierają się ok. godz. 18.00 w Wielki Piątek na tzw. Wikarówce, gdzie mają odpowiednie warunki aby przygotować się do pełnienia warty przy Grobie Chrystusa. Wartę zaciągają zaraz po obrzędach wielkopiątkowych, związanych ze złożeniem ciała Chrystusa w grobie i pełnią ją tego dnia do późnego wieczora. Rankiem, w Wielką Sobotę, Turki asystują księdzu przy święceniu pokarmów, natomiast wieczorem, podczas Wigilii Paschalnej, tworzą szpaler wokół ognia oraz pełnym oddziałem uczestniczą we Mszy Świętej. Podczas procesji rezurekcyjnej niosą krzyż oraz figurę Chrystusa Zmartwychwstałego, ponadto pełnią rolę lektorów, a zaraz po nabożeństwie składają życzenia i dzielą się jajkiem z księżmi. Mundury Straży Grobowej z Parafii Tarnawiec mają zieloną barwę, przystrojone są licznymi wstążkami, frędzlami, kwiatami i pagonami, a czapka koloru niebieskiego, wysoka na wzór czako z orzełkiem, ozdobiona jest kwiatami i frędzlami. Kuryłowskie Turki jak nakazuje tradycja przez nich samych ustanowiona od 1998 r. w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego budzą mieszkańców o 5.00 rano, syreną alarmową miejscowej OSP, a następnie maszerują przez wieś wspólnie z Orkiestrą Dętą Gminnego Ośrodka Kultury i radosnymi dźwiękami głoszą, że Chrystus Zmartwychwstał. Historia tego oddziału jest bardzo poszarpana. Pierwsze informacje o Turkach, a bardziej członkach miejscowej straży ogniowej, którzy pełnili wartę przy grobie Chrystusa w kościele parafialnym pochodzą z początku XX wieku. Kolejne wzmianki pochodzą z lat międzywojennych i dotyczą miejscowej greckokatolickiej cerkwi. Dopiero w 1963 roku, gdy proboszczem Tarnawieckiej Parafii został ks. Marcin Myszak, utrwala się wizerunek Turka, który z pewnymi zmianami, pomimo przerw w działalności przetrwał do dzisiaj.
Parafia Bystre w skład której wchodzi kościół filialny pw. Św. Maksymiliana Kolbego w Kulnie, również kontynuuje tradycje Wielkanocne. Wartę tam pełnią miejscowi chłopcy, swoją siedzibę mają w prywatnym domu pana Jana, którego żartobliwie nazywają „tatą”. To stamtąd wychodzą do kościoła, a schemat pełnienia warty jest bardzo podobny jak oddziału z Kuryłówki. Natomiast bardzo istotną, niespotykaną i widowiskową formę ma zmiana warty. Wartownicy podchodzą do grobu z pikami pochylonymi do przodu, mocnymi uderzeniami butów o podłogę wzbudzają respekt, a nawet strach. Kiedy po raz pierwszy widzi się zmianę warty przy „Kulniańskim” grobie przechodzą ciarki po plecach i należy przyznać, że jest ona bardzo widowiskowa. Mundury Turków z Kulna są kolorystycznie zbliżone do wojsk lotniczych, przyozdobione szarfą wstążkami i sznurami, a ciekawostką jest fakt, że piki i czapki zostały na początku lat 70. XX wieku przywiezione z Kuryłówki kiedy przestał działać oddział Turków w Parafii Tarnawiec.
Parafia Matki Bożej Pocieszenia w Brzyskiej Woli powstała stosunkowo niedawno, bo 1 września 1958 roku, więc powstanie oddziału Turków datuje się na początek lat 60., kiedy to oddano do użytku plebanię, w której przed komunistyczną władzą ukryto kaplicę. Tradycja ta jest od tego czasu nieprzerwanie kultywowana. Pierwszymi członkami Straży Grobowej byli strażacy z miejscowej OSP ubrani w ciemno-granatowe strażackie mundury. Na początku Turkiem mógł być każdy, zarówno kawaler jak i żonaty, jednak od lat osiemdziesiątych XX wieku wartę przy grobie Chrystusa pełnią tylko i wyłącznie kawalerowie. Kolejna ważna data w historii Turków z Brzyskiej Woli to lata 90. ubiegłego wieku kiedy zakupiono wojskowe, zielone mundury i uszyto dekoracyjne czapki. Teraźniejsze Turki z Brzyskiej Woli stacjonują w pomieszczeniach znajdujących się w suterenach kościoła, trzeba przyznać, że są bardzo zorganizowanym oddziałem i chętnie angażują się w kontynuację tej pięknej tradycji. W tym roku był to najliczniejszy (24 osoby) oddział na terenie Gminy Kuryłówka.
Parafia Kolonia Polska może się pochwalić dwoma oddziałami Turków, a mianowicie w Kolonii Polskiej oraz Dąbrowicy. Początku Turków, którzy pełnią wartę w kościele pw. Św. Michała Archanioła w Dąbrowicy można się doszukiwać w połowie lat 60. XX wieku. Podobnie jak w przypadku innych tego rodzaju oddziałów ich podstawę tworzyli strażacy ochotnicy. Pewne jest, że po kilkunastu latach oddział przestał istnieć i jego ponowne powołanie nastąpiło ok. 2000 r., jednak i tym razem po kilku latach zwyczaj ten uległ zatarciu. Bardzo więc cieszy fakt, że Wielkanoc 2018 roku zapisała się ponowną obecnością Turków w Dąbrowickim kościele. Strażnicy Grobu Pańskiego z Dąbrowicy noszą granatowe strażackie mundury przyozdobione szarfami, chustami i frędzlami, czapki szyte na wzór Kuryłowskich Turków, natomiast ich broń stanowią drewniane szable. Swoją bazę mają w strażnicy miejscowej Ochotniczej Straży Pożarnej, więc idąc na zmianę warty muszą pokonać spory kawałek drogi. Kiedy jest ładna pogoda nie stanowi to problemu, jednak podczas deszczu ich stroje, a zwłaszcza czapki wykonane z tektury narażone są na deformację. Turków z Dąbrowicy należy pochwalić za to, że jako jedyni w tym roku prezentowali musztrę paradną.
Niewątpliwie oddział z kościoła Parafialnego pw. Św. Stanisława Biskupa w Kolonii Polskiej ma większe tradycje, można zaryzykować stwierdzenie, że najbogatsze z wszystkich oddziałów w naszej Gminie. Jego powstanie datuje się na okres tuż po II wojnie światowej, kiedy to mężczyźni z Kolonii Polskiej, Słobody i tej części Cieplic, która należy do parafii Kolonia Polska zaciągnęli wartę przy Bożym Grobie i pełnią ją nieprzerwanie do dnia dzisiejszego. Rokrocznie goszczeni są przez księdza proboszcza na plebani, skąd wychodzą na zmiany i odpoczywają po warcie. Obecnie oddział z Kolonii ubrany jest podobnie jak inne oddziały Turków czyli w zielone wojskowe bluzy, czarne spodnie, natomiast broń stanowią szable. Jednak charakterystycznym elementem, niespotykanym w żadnym innym podkarpackim oddziale, są czerwone krakowskie czapki rogatywki przyozdobione pawim piórem. Inną kolońską tradycją jest czuwanie modlitewne i śpiewanie pieśni w Wielką Sobotę, od wieczornej mszy świętej do północy i marsz grany przez orkiestrę złożoną z miejscowych muzyków o godz. 24.00. Trzeba przyznać, że jest to kolejny piękny zwyczaj wyróżniający Kolonię Polską.
Na podstawie niezwykle poszarpanej i pełnej zrywów historii oddziałów Turków na terenie Gminy Kuryłówka wydaje się, że aby tradycja związana z wielkanocnymi Strażami Grobowymi przetrwała i rozwijała się, potrzebny jest charyzmatyczny, mający autorytet i potrafiący przekonać do siebie młodzież dowódca oraz aprobata i zaangażowanie proboszcza danej Parafii.
Opracował Leszek Połeć
http://gokkurylowka.pl/galeria/galeria-2019/gallery/turki-kurylowka-2019/
http://gokkurylowka.pl/galeria/galeria-2019/gallery/turki-kulno-2019/
http://gokkurylowka.pl/galeria/galeria-2019/gallery/turki-kolonia-polska-2019/
http://gokkurylowka.pl/galeria/galeria-2019/gallery/turki-dabrowica-2019/
http://gokkurylowka.pl/galeria/galeria-2019/gallery/turki-brzyska-wola-2019/
